دعا برای کلاهبرداری چیست؟
دعا برای کلاهبرداری به عنوان یکی از ابزار و وسایل قابل استفاده در ارتکاب جرم کلاهبرداری، موضوع ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری می باشد. مطابق با ماده مذکور چنانچه کسی با استفاده از حیله و تقلب مردم را به امور و داشتن اختیارات واهی امیدوار کند و از این راه اموال آنان را کسب کند، به عنوان کلاهبردار مجازات می شود. مجازات کلاهبرداری در حالت عادی عبارت از 1 تا 7 سال حبس تعزیری و جزای نقدی معادل مال پرداخت شده می باشد.
منظور از دعا برای کلاهبرداری انجام اموری خرافی مثل طلسم، سِحر، جادو و دعا برای حصول نتایجی مثل فرزندآوری، ایجاد مهر و علاقه، پیدا کردن همسر و … می باشد. کلاهبرداری دعانویسی به شیوه های گوناگونی مثل نوشتن دعا و دریافت پول، خوراندن برخی از خوراکی ها به شخص و… ارتکاب می یابد. در سال های اخیر با توجه به رشد و پیشرفت فناوری های ارتباطی، شیوه های ارتکاب کلاهبرداری نیز تنوع بیشتری پیدا کرده اند. از همین رو می توان به کلاهبرداری اینترنتی اشاره داشت که در بستر فضای مجازی مثل رسانه های ارتباط جمعی ارتکاب می یابد. در نوشتار پیش رو برخی از مهمترین موضوعات حقوقی مربوط به جرم دعا برای کلاهبرداری را مورد بررسی قرار می دهیم.
شیوه رسیدگی به جرم دعا برای کلاهبرداری
رسیدگی اولیه به جرم دعا برای کلاهبرداری موضوع ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری در صلاحیت دادسرای عمومی می باشد. برهمین مبنا مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری تحقیقات مقدماتی به دستور دادستان شروع می شود و تا زمانی که تحقیقات به نتیجه نرسیده باشد، این تحقیقات متوقف نمی شود.
بزه دیده جرم دعا برای کلاهبرداری می تواند به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه کرده و بر علیه مرتکب شکایت کیفری را طرح نماید. با آغاز تحقیقات مقدماتی در دادسرا دادستان، دادیار یا بازپرس ممکن است برخی از اقدامات مورد نیاز برای حفظ ادله وقوع جرم و پیدا شدن متهم مثل معاینه و تحقیق محلی را انجام دهد. برای اثبات جرم کلاهبرداری در دادسرا، باید توسل به وسایل متقلبانه مثل سحر و جادو برای بردن مال بزه دیده احراز گردد. در نتیجه چنانچه شاکی نتواند در دادسرا، توسل مشتکی عنه به وسایل متقلبانه را ثابت کند، جرم دعا برای کلاهبرداری محقق نخواهد شد.
در صورتی که مقامات قضایی دادسرا ارتکاب جرم توسط متهم را احراز نمایند، ضمن تنظیم کیفرخواست و صدور قرار جلب دادرسی، پرونده را به دادگاه کیفری صالح ارسال می کنند. پس از رسیدن پرونده به دادگاه کیفری، قاضی دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی را صادر می کند. سپس مدیر دفتر دادگاه با تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین دعوی و وکلای آنان، رسیدگی به موضوع را برای روز و ساعت معین تعیین می کند. پس از تشکیل جلسه دادرسی نماینده دادستان نخست کیفرخواست و ادله مورد استناد را قرائت می کند. سپس از متهم خواسته می شود که چنانچه در دفاع از خود اظهاراتی دارد بیان دارد. پس از ارائه آخرین دفاع متهم، دادگاه رای کیفری مناسب را صادر می کند. همانطور که اشاره شد مجازات کلاهبرداری دعانویسی در حالت عادی از یک تا هفت سال حبس باشد.
بررسی جرم دعا برای کلاهبرداری مشدد
یکی از جرایم مرتبط با جرم دعا برای کلاهبرداری ساده، کلاهبرداری مشدد موضوع قسمت اخیر ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، جرم کلاهبرداری مشدد است. مطابق با این قسمت ماده در صورتی که مرتکب جرم کلاهبرداری بر خلاف واقع از عناوین شغلی یا سمت های دولتی استفاده نماید، یا برای ارتکاب جرم از تبلیغ عمومی و وسایل ارتباط جمعی استفاده کرده باشد، همچنین در صورتی که واقعاً مرتکب مامور دولتی باشد، مجازات کلاهبردار تشدید می شود. مجازات کلاهبردار در حالت تشدید مجازات ممکن است دو تا ده سال حبس، انفصال از خدمات دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل ارزش مال ماخوذه باشد.
بنابراین در صورتی که هر یک از سه حالت بالا در هنگام ارتکاب کلاهبرداری وجود داشته باشد، جرم مشدد است. یعنی مجازات کلاهبرداری دعانویسی در مورد آن نسبت به حالت ساده بیشتر است. در واقع قانونگذار با بیان این سه حالت و تشدید مجازات آن قصد داشته تا از ارتکاب جرم کلاهبرداری در حالت های مشدد جلوگیری به عمل آورد. برای تشدید مجازات تفاوتی ندارد متهم واقعاً مامور دولتی باشد یا با توسل به عملیات متقلبانه خود را به عنوان مامور دولت جا زده باشد، در هر حالت مشمول مقررات تشدید مجازات می شود. لیکن در صورتی که متهم واقعاً مامور دولت باشد فرقی نمی کند که خود را به عنوان مامور دولت معرفی کرده است یا خیر.
در این صورت به تصریح ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری، مجازات تعزیری در مورد وی تشدید می شود. این در حالی است که ممکن است مسئولیت مامور دولت با نوع کلاهبرداری که وی مرتکب شده است هیچ ارتباطی نداشته باشد. مثلاً کارمند دیوان محاسبات اداری ممکن است با توسل به وسایل متقلبانه مثل راه اندازی شرکت ساختمان سازی، اقدام به کلاهبرداری نماید. در این صورت هرچند مسئولیت دولتی مرتکب ربطی به جرمی که ارتکاب یافته است ندارد، اما با این وجود به استناد مامور دولت بودن مرتکب، مجازات وی تشدید می شود.
صدور قرارهای تامین برای جرم دعا برای کلاهبرداری
در مرحله تحقیقات مقدماتی دادسرا به استناد ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری ممکن است به تشخیص مقام قضایی، در مورد متهم قرار تأمین کیفری صادر گردد. قرارهای تامین کیفری برای سهولت دسترسی به متهم و جلوگیری از فرار یا تبانی او با شرکا و معاونین جرم صادر می شود. قرارهای تامین کیفری 10 مورد هستند که برخی از مهمترین آنها عبارت از موارد زیر است:
- قرار بازداشت موقت
- قرار وثیقه
- قرار کفالت
- قرار الزام به حضور با قول شرف
- قرار الزام به حضور با وجه التزام
- قرار منع خروج از محل معین و …
قرار بازداشت موقت شدیدترین قرار تأمین کیفری می باشد، که به تصریح قانون آیین دادرسی کیفری تنها در موارد استثنایی که در قانون تعیین شده است صادر می شود. به موجب ماده 237 قانون آیین دادرسی کیفری صدور قرار بازداشت موقت تنها در موارد زیر جایز است:
- جرایمی که مجازات آن سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو است.
- جنایت عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان دیه ثلث دیه کامل یا بیشتر از آن
- جرایم تعزیری درجه 4 و بالاتر
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات تعزیری درجه 5 یا بالاتر دارند.
- ایجاد آزار و اذیت و مزاحمت برای بانوان و اطفال، تظاهر و قدرت نمایی برای اشخاص به وسیله چاقو یا هر نوع سلاح دیگر
- سرقت، کلاهبرداری، ارتشاء، خیانت در امانت، اختلاس، جعل یا استفاده از سند مجعول در صورتی که متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت کیفری به جرایم مذکور را داشته باشد.
جرایم مرتبط با دعانویسی
اگر دعانویس با توسل به نیرنگ و تقلب اموالی را از شخص بزه دیده کسب کند، به اتهام جرم کلاهبرداری موضوع ماده 1 قانون تشدید تحت پیگرد قرار می گیرد. نکته ای که باید توجه داشت این است که شکایت از دعانویس، لزوماً به دلیل ارتکاب جرم کلاهبرداری دعانویسی نیست. حتی در صورتی که دعانویس از بزه دیده مالی دریافت نکرده باشد نیز ممکن است مرتکب جرایم دیگری غیر از کلاهبرداری مانند دایر کردن محل فساد، تکدی گری و … گردد. برخی از مهمترین جرایم مرتبط با کلاهبرداری دعانویسی عبارت از موارد زیر است:
- جرم خرید و فروش آلات مربوط به قماربازی، دعانویسی و … ؛ مطابق با ماده 707 قانون مجازات اسلامی چنانچه کسی آلات و ابزار مخصوص دعانویسی و قمار را بخرد، بفروشد یا در معرض فروش قرار دهد به سه ماه تا یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.
- هر کس اماکنی را برای قمار و دعانویسی دایر یا اداره کند، به موجب ماده 708 قانون مجازات اسلامی به شش ماه تا دو سال حبس و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می گردد.
نکات حقوقی مهم در ارتباط با جرم کلاهبرداری
از نظر تقسیم بندی جرایم جرم دعا برای کلاهبرداری یکی از جرایم تعزیری به شمار می رود که در قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس و کلاهبرداری توسط قانونگذار مورد جرم انگاری قرار گرفته است. برای شکایت از دعانویس می بایست مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری به دادسرای عمومی و انقلاب یا دادگاه های کیفری مراجعه کرد. کلاهبرداری دعانویسی ممکن است به صورت حضوری یا غیر حضوری ارتکاب یابد. کلاهبرداری دعانویسی به صورت غیر حضوری در بستر فضای مجازی و سامانه های الکترونیکی ارتکاب می یابد. بزه دیده زود باور با مراجعه به دعانویس قصد آن دارد که در اموری مثل اشتغال، ازدواج، تحصیل و … موفقیت های فراطبیعی کسب کند.
در مقابل دعانویسِ کلاهبرداری، از سادگی بزه دیده سوء استفاده کرده و اموال او را به شیوه ای متقلبانه بدست می آورد. به طور کلی در قوانین جزایی ایران قانون خاصی که به جرم انگاری عمل دعانویسی پرداخته باشد وجود ندارد، لیکن در صورت احراز شرایط قانون کلاهبرداری، مرتکب به مجازات آن محکوم می گردد. در آخر باید اشاره داشت که کلاهبرداری دعانویسی ممکن است به صورت گروهی و سازمان یافته ارتکاب یابد.